Bölüm 1. KARMA YÖNTEMLİ ARAŞTIRMA

Nicel ve nitel araştırma paradigmaları ampirik araştırmaya yönelik iki farklı yaklaşımı temsil etmekle birlikte birbirlerini dışlamak zorunda değildir ve bunların ilkeli bir şekilde bir araya getirilmesi üçüncü bir araştırma yaklaşımının ortaya çıkmasını sağlamıştır: karma yöntemler araştırması.

Karma yöntem araştırması, veri toplama veya veri analizi düzeyinde nitel ve nicel araştırmanın farklı kombinasyonlarını içerir (Dörnyei, 2007, s. 24). Başlangıcı 1970'lere kadar uzanan “üçgenleme” kavramı, sosyal bilimlere kılavuzluk ve arazi ölçümü alanlarından girmiştir; bu kavram, belirli bir mekânsal noktanın bilinmeyen konumunu iki tanıdık noktadan ölçüm işlemleri yoluyla belirleme yöntemini ifade etmektedir (Dörnyei, 2007, s. 43). Amacı, farklı açılardan bakarak hedef olgunun daha iyi anlaşılmasını sağlamak ve bir dizi bulguyu diğerine karşı doğrulamak, yani farklı yöntemlerle elde edilen yakınsak sonuçları sunarak kişinin vardığı sonucu geçerli kılmaktır (Dörnyei, 2007, s. 164).

Karma yöntem çalışmalarında teori kullanımı, nicel teori testi ve doğrulamasında olduğu gibi tümdengelimsel veya nitel bir teori veya modelde olduğu gibi tümevarımsal olarak karşımıza çıkar. Bir sosyal bilim veya sağlık bilimi teorisi, araştırmaya yönelik nicel veya nitel bir yaklaşımda test edilecek bir çerçeve olarak kullanılabilir. Karma yöntem araştırmalarında teori hakkında düşünmenin bir başka yolu da çalışmaya rehberlik edecek teorik bir mercek ya da bakış açısıdır. Cinsiyet, ırk, etnik köken, engellilik, cinsel yönelim ve diğer çeşitlilik temellerini incelemek için bir mercek kullanan karma yöntem tasarımlarını işe koşan çalışmalar da ortaya çıkmaya başlamıştır (Mertens, 2003).

Tarihsel olarak bakıldığında, karma yöntem araştırmalarında teorik bir mercek kullanma fikri Greene ve Caracelli (1997) tarafından dile getirilmiştir. Dönüşümsel bir tasarımın kullanımını karma yöntem araştırmasının farklı bir biçimi olarak tanımlamışlardır. Bu tasarım, katılımcı eylem araştırmasında olduğu gibi değer temelli, eylem odaklı araştırmalara ve güçlendirme yaklaşımlarına öncelik vermiştir. Bu tasarımda, farklı geleneklerin değerlere bağlılıklarının karıştırılmasını (örneğin, nicelden önyargısız ve nitelden önyargı yüklü), çeşitli yöntemlerin kullanılmasını ve eylem ve çözümlere odaklanılmasını önerdiler. Bu fikirlerin karma yöntem araştırması pratiğinde uygulanması başka yazarlar tarafından da ileriye taşınmıştır.

Yöntemlerden bahsetmişken, araştırmacılar genellikle spesifik sorular veya hipotezlerin özellikle karma yöntem araştırmalarına uyarlandığını düşünmezler. Ancak, çalışmalarda karma yöntem sorularının kullanımı ve karma yöntem çalışmasının tasarımı hakkında süregelen bir tartışma vardır (Creswell vd., 2007; Tashakkori ve Creswell, 2007).

Güçlü bir karma yöntem çalışması, yöntemleri ve çalışmanın genel tasarımını şekillendirecek bir karma yöntem araştırma sorusuyla başlamalıdır. Bir karma yöntem çalışması ne tek başına nicel ne de nitel araştırmaya dayandığından, ikisinin bir kombinasyonu araştırma soruları ve hipotezleri için en iyi bilgiyi sağlar. Ne tür soruların ne zaman sunulması gerektiği ve çalışmanın doğasını aktarmak için en çok hangi bilgilere ihtiyaç duyulduğu göz önünde bulundurulmalıdır:

• Karma yöntemli bir çalışmada amaç ifadesini daraltmak ve odaklamak için hem nitel hem de nicel araştırma sorularının (veya hipotezlerin) sorulması gerekir. Bu sorular veya hipotezler araştırmanın başında sorulabileceği gibi araştırmanın ilerleyen aşamalarında da ortaya çıkabilir. Örneğin, çalışma nicel bir aşama ile başlıyorsa, araştırmacı hipotezleri ortaya koyabilir. Çalışmanın ilerleyen aşamalarında, nitel aşama ele alındığında, nitel araştırma soruları ortaya çıkacaktır.
• Araştırma sorularının ve hipotezlerin sırasına biraz dikkat edilmelidir. İki aşamalı bir projede, birinci aşama soruları önce gelir, ardından ikinci aşama soruları gelir, böylece okuyucular bunları önerilen çalışmada ele alınacakları sırayla görebilirler. Tek aşamalı bir araştırma stratejisinde, sorular tasarımda en çok önem verilen yönteme göre sıralanabilir.
• Araştırmaya, nicel ve nitel yönlerin karıştırılmasını doğrudan ele alan bir karma yöntem araştırma sorusu dahil edilmelidir. Araştırmada bu karışıma dayalı olarak cevaplanacak soru budur (Creswell ve Clark, 2007). Tashakkori ve Creswell'in (2007) 'melez' ya da 'bütünleşik' soru olarak adlandırdığı bu soru, araştırma yöntemlerinde yeni bir soru biçimidir. Bu soru ya başlangıçta ya da ortaya çıktığında yazılabilir (örneğin, bir aşamanın diğerinin üzerine inşa edildiği iki aşamalı bir çalışmada, karma yöntemler sorusu iki aşama arasındaki tartışmaya yerleştirilebilir) ve bu sorular iki biçimden birini alabilir. Birincisi, çalışmada kullanılan yöntem veya prosedürleri aktaracak şekilde yazmaktır (örneğin, nitel veriler çalışmanın ilk nicel aşamasından elde edilen sonuçları açıklamaya yardımcı oluyor mu? (Creswell & Clark, 2007). İkinci biçim ise çalışmanın içeriğini aktaracak şekilde yazmaktır (örn. Sosyal destek teması bazı öğrencilerin okullarda neden zorba olduklarını açıklamaya yardımcı oluyor mu? (Tashakkori & Creswell, 2007).

Bir karma yöntem çalışmasında her tür araştırma sorusunun (yani nicel, nitel ve karma) yazılabileceği birkaç farklı yol vardır:

• Nicel sorular, nicel hipotezler ve nitel sorular ayrı ayrı yazılabilir. Bunlar çalışmanın başında ya da çalışma aşamalar halinde ilerliyorsa ortaya çıktıklarında yazılabilir. Bu yaklaşımda vurgu, çalışmanın karma yöntem veya bütünleştirici bileşenine değil, iki yaklaşıma yapılır.
• Nicel sorular, nicel hipotezler ve nitel sorular ayrı ayrı yazıldıktan sonra bunlar, bir karma yöntem sorusuyla takip edilebilir. Bu, çalışmanın hem nitel hem de nicel aşamalarının önemini ve bunların birleşik gücünü vurgular ve muhtemelen ideal yaklaşım budur.
• Yalnızca prosedürleri veya içeriği yansıtan bir karma yöntem sorusu yazılabilir (veya karma yöntem sorusu hem prosedürel hem de içerik temelli bir yaklaşımda yazılabilir) ve ayrı nicel ve nitel sorulara yer verilmez. Bu yaklaşım, çalışmanın nicel ve nitel aşamaları arasında bir entegrasyon veya bağlantı kurmayı amaçladığı görüşünü güçlendirecektir (yani, her iki parçanın toplamı her bir parçanın toplamından daha büyüktür).