Uvod

Metod ličnih dokumenata ili biografski metod je pojam koji se odnosi na skup slabo povezanih, različito imenovanih istraživačkih alata, od narativnih intervjua, preko životnih istorija, životnih priča, usmene istorije, (auto)biografije, biografske interpretativne metode, pripovedanja, do etnografije.

Biografski metod je jedan od kvalitativnih metoda koji se primenjuju u sociološkim istraživanjima. Njegova primena predmet je mnogih rasprava. Iako ima već stečen status samostalnog metoda, mnogi teoretičari ga ipak ne vide kao metod koji bi svojom samostalnom primenom bio dovoljan.

U pitanju je noviji metod za prikupljanje činjenica koji počiva na dve pretpostavke. Prva podrazumeva da čovek kao jedinka kreira društvene pojave i zato je potrebno da poznajemo psihologiju tog čoveka jer njegovo psihičko stanje ne možemo odvojiti od društvenih zbivanja. Druga pretpostavka kaže da se u ličnim (biografskim) dokumentima nalaze izuzetno važne informacije, koje su prikupljene na osnovu iskrenih doživljaja neke pojave, pa samim tim mogu veoma dobro da objasne i život pojedinca i društvene tokove.

Razvoj biografskog metoda vezuje se za Čikašku školu i studiju V. Tomasa i  F. Znanijeckog.  Oni su pisci poznate studije „Poljski seljak u Evropi i Americi”, koja je zasnovana na primeni metode ličnih dokumenata.

Lični dokumenti, po kojima je metod i dobio ime, mogu da se podele u dve grupe. Prva grupa predstavlja ona dokumenta koja pružaju podatke o ličnosti, a mogu se dobiti preko oficijelnih ustanova – formalna dokumenta. To su različite arhive koje prate dešavanja u životu pojedinca – sudske, poreske, policijske i sl. Druga grupa su dokumenta koja pojedinac stvara lično, svojim zapisima. U njima opisuje svoje delovanje u društvenim zbivanjima. Ima više vrsta ovakvih dokumenata:

• pisma ili prepiske sa drugim licima koje su od značaja za ličnost, a učestvovale su u beleženju određenog društvenog zbivanja,
• dnevnici koji se na sistematičniji i detaljniji način bave pojavama i dešavanjima,
• autobiografije koje sadrže životni vek pojedinca i veoma su važne zbog tačnosti i redosleda događaja,
• biografije koje predstavljaju zapise pojedinca o drugim ličnostima,
• memoari, slični autobiografiji, bave se pojedinim zbivanjima značajnim za pojedinca,
• kratke zabeleške i poruke koje se odnose na jedan događaj koji pokušavamo da sačuvamo od zaborava.

Sam postupak metoda ličnih dokumenata predstavlja plansko razvrstavanje materijala i stvaranje kategorija koje se odnose na lični i društveni život pojedinca. Kod razvrstavanja materijala postoji sledeća klasifikacija:

• glavni registar koji sadrži svu prikupljenu dokumentaciju,
• analitički registar koji predstavlja prečišćen glavni registar,
• dnevnički registar koji predstavlja sam zapis naučnika napravljen prilikom pregledanja ličnih dokumenata ispitanika.

Osim ovih registara, mogu se koristiti i pomoćni registri poput finansijskih izveštaja, kao i bibliografija radova koji se odnose na temu istraživanja. Ovako sređeni podaci vode ka određenim koracima u analizi.

Prvi korak u analizi podataka jeste njihovo hronološko sređivanje. Upotreba određenih izvora podataka koji su i sami hronološki poređani olakšava ovaj korak. Zatim, istraživač otkriva odnose između određenih događaja i iskustva ispitanika sa ciljem da se kritički ispita uverljivost priče. Sledeći korak jeste bavljenje pojedinačnim dokumentima i mapiranje karakterističnih tipova ponašanja, društvenih odnosa itd. Ovaj korak analize uključuje primenu sekvencijalne analize.

Kategorije zavise od istraživanih problema, međutim, postoji jedna opšta kategorizacija koja proizilazi iz željenih ciljeva metoda, a to je da se utvrdi veza između ličnih i društvenih situacija pojedinca koji je predmet ispitivanja.