EN | PT | TR | RO | BG | SR
;

Módulo 3. PLANOS DE INVESTIGAÇÃO QUALITATIVA


PREFÁCIO

O Módulo 3 foi concebido para fornecer tanto investigadores principiantes como investigadores reconhecidos, que tenham uma sólida compreensão dos métodos e desenhos de investigação qualitativa. O módulo começa por oferecer uma breve visão geral do processo de investigação científica, estabelecendo a base para uma exploração mais profunda. Descreve as fases da investigação, destacando as diferenças entre paradigmas, métodos, técnicas e desenhos de investigação. As distinções entre investigação quantitativa, qualitativa e de métodos mistos são explicadas para fornecer uma estrutura clara para a compreensão das várias abordagens de investigação.

No centro do módulo está uma explicação detalhada da investigação qualitativa, que se distingue pelo seu foco na exploração da profundidade e complexidade das experiências humanas, dos fenómenos sociais e das perspetivas individuais. Ao contrário da investigação quantitativa, que se centra na medição de variáveis, a investigação qualitativa procura compreender os significados e as interpretações por detrás das ações, pensamentos e interações humanas. O módulo aprofunda a utilização de teorias qualitativas e oferece orientação sobre como desenvolver questões de investigação significativas e focadas.

Após a explicação abrangente da investigação em geral e das características da investigação qualitativa em particular, é fornecida uma exploração aprofundada dos modelos de investigação qualitativa mais utilizados. Incluem investigação narrativa, teoria fundamentada, fenomenologia, investigação de ação participativa (PAP), etnometodologia, estudo histórico e estudos de caso. Cada projeto é cuidadosamente explicado, com foco na sua utilização específica para investigar uma vasta gama de fenómenos em vários campos.

No capítulo final, o módulo apresenta os métodos de investigação qualitativa – técnicas essenciais para a recolha de dados. O leitor é orientado através de diferentes métodos, como a observação, entrevistas estruturadas e não estruturadas, grupos de foco, investigação biográfica e investigação qualitativa. Compreender estes métodos é crucial para recolher e interpretar dados de forma eficaz para gerar insights valiosos a partir de pesquisas qualitativas.

Cada capítulo está organizado em torno de objetivos de aprendizagem claros, garantindo assim que o leitor obtém uma compreensão estruturada e completa da investigação qualitativa. O conhecimento e as competências adquiridos ao longo do módulo irão capacitar o leitor para utilizar modelos e métodos de investigação qualitativa no seu próprio trabalho, seja investigando o comportamento humano, as tendências sociais ou os acontecimentos históricos.

No final deste módulo, o leitor não só terá adquirido uma compreensão teórica da investigação qualitativa, como também desenvolverá competências para utilizar vários modelos e métodos nos seus esforços de investigação. Seja em contextos académicos, profissionais ou práticos, as ferramentas apresentadas neste módulo servirão como recursos valiosos na condução de investigação qualitativa.

Este módulo tem como objetivo inspirar a curiosidade e equipar o leitor com o conhecimento básico necessário para explorar ainda mais o rico e complexo domínio da investigação qualitativa.


OBJETIVOS DE APRENDIZAGEM

"A pesquisa qualitativa começa com pressupostos, uma visão de mundo, o possível uso de uma lente teórica e o estudo de problemas de pesquisa que investigam o significado que indivíduos ou grupos atribuem a um problema social ou humano. Para estudar este problema, os pesquisadores qualitativos usam uma abordagem qualitativa emergente para a investigação, a coleta de dados em um ambiente natural sensível às pessoas e lugares em estudo, e a análise de dados que é indutiva e estabelece padrões ou temas. O relatório ou apresentação escrita final inclui vozes dos participantes, a reflexividade do investigador e uma descrição e interpretação complexas do problema, estendendo-se à literatura ou sinaliza um apelo à ação» (Creswell, 2007: 37).

O objetivo deste módulo é fornecer uma explicação abrangente dos desenhos de pesquisa qualitativa.


CONTEÚDO DA UNIDADE





SUMÁRIO

O principal foco de interesse no Módulo 3 é a explicação de diferentes desenhos qualitativos. A fim de tornar os desenhos qualitativos mais fáceis de compreender, no início do módulo é fornecido um breve esboço geral do processo de pesquisa científica, paradigmas de pesquisa e seus elementos, métodos de pesquisa e desenhos de pesquisa, e a diferenciação entre pesquisa quantitativa, qualitativa e de métodos mistos é explicada. Isto é seguido por uma explicação completa da pesquisa qualitativa, incluindo sua definição, características distintas, uso da teoria qualitativa e instruções sobre como escrever perguntas de pesquisa qualitativa.

Cada um dos desenhos de pesquisa qualitativa mais comumente usados, como pesquisa narrativa, teoria fundamentada, fenomenologia, pesquisa-ação participativa (PAR), etnometodologia, estudo histórico e estudo de caso é dedicado uma seção separada neste módulo. A elaboração dos métodos de recolha de dados qualitativos mais utilizados compreende o capítulo final do módulo.

O módulo 3 compreende os seguintes capítulos:

Capítulo 1. Introdução

Capítulo 2. Pesquisa Qualitativa

Capítulo 3. Desenhos de Pesquisa Qualitativa

Capítulo 4. Métodos de Pesquisa Qualitativa

 

Ivana Marinković, MA

Ljubica Diković, PhD

Vesna Vasović, PhD

Western Serbia Academy of Applied Studies


REFERÊNCIAS

Angrosino, M. (2011). Doing Etnographic and Observational Research. SAGE Publications Ltd.

Asmussen, K. J., & Creswell, J. W. (1995). Campus Response to Student Gunman. Journal of Higher Education, 66(5), 575–596.

Baxter, P, & Jack, S. (2008) Qualitative case study methodology: Study design and implementation for novice researchers. The Qualitative Report, 13, 544–559.

Bloor, M., Frankland, J., Thomas, M., Robson, K. (2001). Focus groups in social research: Introducing qualitative methods. Sage.

Bradbury, H. (2015). Introduction: How to Situate an Define Action Research. In H. Bradbury (Ed.), The Sage Handbook of Action Research (3rd ed.). London: Sage Publications.

Connolly, M., & Clandinin, D. J. (1990). Stories of experience and narrative inquiry. Educational Researcher, 19, 2–14.

Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Creswell, J. W. (2008). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (3rd ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education, Inc.

Creswell, J. W. (2009). Research Design Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches (3rd ed.). Thousand Oaks, CA Sage Publications.

Creswell, J. W., & Miller, D. L. (2000). Determining validity in qualitative inquiry. Theory into Practice, 39, 124–130.

Creswell, J. W., Hanson, W. E., Clark Plano, V. L. (2007). Qualitative research designs. The Counselling  Psychologist, 35(2), 236–264.

Crotty, M. (1998). The foundations of social research. (1st Ed.) London: Sage.

Czarniawska, B. (2004). Narratives in social science research. Thousand Oaks, CA: Sage.

  1. Dewey, J. (1941) Propositions, warranted assertibility and    The Journal of Philosophy.
  2. Dewey, J. (1941) Propositions, warranted assertibility and    The Journal of Philosophy.

Dörnyei, Z. (2007). Research Methods in Applied Linguistics. Oxford: Oxford University Press.

Dörnyei, Z. (2007). Research Methods in Applied Linguistics. Oxford: Oxford University Press.

Farquhar, C., & Das, R. (1999). Are focus groups suitable for 'sensitive' topics? In R. S. Barbour & J. Kitzinger (Eds.), Developing focus group research: Politics, theory and practice (pp. 47–63). Sage Publications Ltd.

Fay, B. (1987). Critical Social Science: Liberation and Its Limits. Cornell U. P.

Field, P. A., & Morse, J. M. (1985). Nursing research: The application of qualitative approaches. Rockville, MD: Aspen.

Gamson, J. (2000). Sexualities, queer theory, and qualitative research. Handbook of qualitative research, 2, 347–365.

Janghorban, R., Roudsari, R. L., & Taghipour, A. (2014). Skype interviewing: The new generation of online synchronous interview in qualitative research. International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being9(1), Article 24152.

Jansen, H. (2010). The logic of qualitative survey research and its position in the field of social research methods. Forum Qualitative Sozialforschung Forum: Qualitative Social Research, 11(2).

Keeves, J. P. (1997). Educational research methodology and measurement. Cambridge: Cambridge University Press.

Krulj, R. S. (2007). Uvod u metodologiju pedagoških istraživanja sa statistikom. Učiteljski fakultet, Centar za naučno-istraživački rad.

Ladson-Billings, G. (2000). Fighting for Our Lives, Journal of Teacher Education, 51(3), 206–214.

Lazarsfeld, S. (1966). The courage for imperfection. American Journal of Individual Psychology, 22(2).

Leedy, P. D., & Ormrod, J. E. (2005). Practical research: Planning and design. Upper Saddle River.

Leininger, M. M. (1985). Ethnography and ethnonursing: Models and modes of qualitative data analysis. In M. M. Leininger (Ed.), Qualitative research methods in nursing (pp. 33–72). Grune& Stratton.

Lincoln, Y. & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Newbury Park, CA: Sage.

Lukić, R. (1989). Metodologija društvenih nauka. Beograd: Savremena administracija.

Mackenzie, N. & Knipe, S. (2006). Research dilemmas: paradigms, methods and methodology. Issues In Educational Research, 1–15.

Marshall, C., & Rossman, G. B. (1989). Designing Qualitative Research. Newbury Park, CA: Sage.

Mertens, D. M. (1998). Research methods in education and psychology: Integrating diversity with quantitative and qualitative approaches. Sage.

Mertens, D. M. (2003). Mixed Methods and the Politics of Human Research: The Transformative-Emancipatory Perspective. In A. Tashakkori, & C. Teddlie (Eds.), Handbook of Mixed Methods in Social and Behavioral Research (pp. 135-164). Thousand Oaks, CA: Sage.

Milić, V. (1996). Sociološki metod, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.

Moreno, J. (1947). Contribution of sociometry to research methodology in sociology. American Sociological Review, 12(6): 287–292.

Morgan, D. L. (2007). Focus Groups as Qualitative Research. (2nd Ed.). London: Sage.

Moustakas, C. E. (1994). Phenomenological research methods. Sage Publications, Inc.

Moustakas, C. E. (1994). Phenomenological research methods. Sage Publications, Inc.

Mužić, V. (1977). Metodologija pedagoškog istraživanja. Svjetlost, Zavod za udžbenike.

Newman, I. & Benz, C. (1998). Qualitative-Quantitative Research Methodology: Exploring the Interactive Continuum.

Olesen, V. L. (2000). Feminist Qualitative Research and Grounded Theory: Complexities, Criticisms, and Opportunitites. The SAGE Handbook of Grounded Theory. SAGE Publications Ltd.

Pečujlić, M. (1982). Metodologija društvenih nauka. Savremena administracija.

Pečujlić, M., & Milić, V. (1995). Metodologija društvenih nauka. Grafika.

Plummer, K. (1983). Documents of Life An Introduction to the Problems and Literature of a Humanistic Method. London Unwin Hyman.

Poleti-Ćosić, D. (2019). Biographical method and its use in the field of migration studies. Sociologija, 62(1), 24–41.

Punch, K. (2005) Introduction to Social Research: Quantitative and Qualitative Approaches (2nd ed.). Sage, London.

Riemen, D. J. (1986). Non-caring and caring in the clinical setting: Patients’ descriptions. Topics in Clinical Nursing, 8(2), 30–36.

Ristić, Ž. (2016). Objedinjavanje kvantitativnih i kvalitativnih istraživanja. Evropski centar za mir i razvoj (ECPD), Univerzitet za mir Ujedinjenih nacija.

Rossman, G. B., & Rallis, S. F. (1998). Learning in the field: An introduction to qualitative research. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Saunders, M., Lewis, P. and Thornhill, A. (2012). Research Methods for Business Students. Pearson Education Ltd., Harlow.

Sayer, A. (2000). Realism and Social Science. (1st ed.), SAGE Publication, London.

Schwandt, T. A. (2003). Back to the rough ground! Beyond theory to practice in evaluation. Sage.

Scotland, J. (2012). Exploring the philosophical underpinnings of research: Relating ontology and epistemology to the methodology and methods of the scientific, interpretive, and critical research paradigms. English Language Teaching, 5(9), 9–16.

Slavin, R. E. (1984). Research methods in education: A practical guide. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.

Spradley, J. (1980). Participant Observation. New York: Holt, Rinehart and Winston.

Stake, R. (1995). The art of case study research. Thousand Oaks, CA: Sage. 

Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.

Stringer, E. (1999). Action Research (2nd ed.). SAGE Publications, Thousand Oaks.

Šešić, M. (1979). Opšta metodologija. Beograd: Naučna knjiga.

Ševkušić, S. (2008). Kvalitativna studija slučaja u pedagoškim istraživanjima: Saznajne mogućnosti i ograničenja. Zbornik Instituta za pedagoška istraživanja, 40(2), Beograd, 2008.

Thomas, A. S. (1993). Doing Critical Ethnography. SAGE Publications, Inc.

Wolcott, H. F. (1990). Making a Study “More Ethnographic”. Journal of Contemporary Ethnography, 19(1): 44–72.

Yin, R. K. (2003). Case Study Research Design and Methods (3rd ed.). Sage, Thousand Oaks.